Початкова сторінка

Микола Жарких (Київ)

Персональний сайт

?

Матвій Меховський (1517 р.)

Микола Жарких

Трактат про дві Сарматії (1517 р.)

Congestoque fortiori exercitu iterum in Thartariam perrexit et superatis fluminibus in planiciem diffuse porrectam circa flumen Vorzskla 14 die augusti pervenit. Ibi occurrente ei imperatore Zauolhensi Temir Kutlu, quem scriptores Temerlanem nuncupant, cum infinita ac innumerabili Thartarorum multitudine de treugis et pace utrinque tractabant, concordia tamen nequaquam a Thartaris acceptabatur. Vitoldus igitur a suis persuasus cum custodibus corporis sui retrorsum abiit et in Lithuaniam fugitive rediit, exercitus vero ipsius ab infinita multitudine Thartarorum obrutus in toto deletus est [Tractatus de duabus Sarmatiis, liber secundus, tractatus primus, ].

Собрав затем сильное войско, он вновь направился в Татарию, перешел реки и 14 августа достиг широко открытой равнины близ реки Ворсклы. Там его встретил, с громадным, бесчисленным множеством татар Заволжский император Темир-Кутлу, которого писатели называют Темерланом. Начались с обеих сторон переговоры о перемирии и мире, но соглашение никак не принималось татарами. Поэтому Витольд, по совету своих, отошел в тыл со своими телохранителями и бежал в Литву, а войско его, подавленное бесчисленной массой татар, было совершенно уничтожено [Трактат о двух Сарматиях, кн. 2, трактат 1, ].

Тут ми бачимо скорочення Длугоша, з одним тільки кабінетним доповненням. Меховський знав якесь джерело, де був названий Темір-Кутлуй, але помилково ототожнив його з Тамерланом, примиривши у такий штучний спосіб суперечливі джерела.

Хроніка Польщі (1519 р.)

Безпосередньо після оповідання про «похід на Дон», процитований мною раніше, іде оповідання про похід на Ворсклу:

Alteram dehinc expedicionem contra Thartaros.

Vitowdus magnus dux Lithuaniae duxit, Wladislao rege, & Heduigi regina Poloniae improbante & dissuadente. Et dum superatis fluminibus, in planiciem diffusem porrectam, circa fluuium Vorzskla, quatradecima die Augusti, uidelicet feria tercia post Laurentii peruenisset. Apparuit Thartarica maxima, cuius numerus ad liquidum estimati non potuit. Concussus igitur timore exercitus Catholicus, Spitkone de Melstein Palatino Gracco consulente duce quoque Lithuaniae approbante, de pace tractandum persuasit.

Neque Ediga dux exercitus Caesare Thartarorum Themerlin constitutis, paces aspnabatur. Verum conditiones ab eo proposite, parum honeste uidebantur, quibusdam autem Polonis, Almanis, Lithuanis && Ruthenis conflictum optantibus, infestissimis signis concorsum est. Abundante tandem multitudine Thartarica, Christianorum res deteriori loco ess coepit.

Vitowdus hortantibus militibus ad custodiam sui corporis constitutis, Samdiuogio de Ostrorog (16), & Dobrogostio de Szamotuli (17), equos mutando effugit. Exercitus uero suus a multitudine Thartarica fusu atque uictem est.

Occisi sunt in eo bello ex Polonis Spitko de Melstein Palati[nus] Cracco[viensus] (37), Szoch Palati[nus] Plocen[sis] (40), Pylic palatinus Varszauien[sis] (41), Vocassius alias Varsius de Michalow (39), Ioannes Glouacz (38), dominus Bogussius & plures alii.

Iste Temerlanes in thartarico Temir Kutho uocatur, quod sonat foelix ferrum, in cuius conspectu terre siluit. Quamuis hoc Thartari tribuant principi ab ipso misso, Aksak Themir, quem latini scriptores Temerlanem appelant, Aksak i claudus uel claudicans Themir [Chronica Polonorv[m]. – Kraków: 1519, ].

Тут ми маємо скорочення Длугоша (в дужках – відповідні епізоди Длугоша), тільки до списку загиблих додано пана Богуша, і дещо розвинута довідка про Тамерлана (дано пояснення значення цього імені).

Текст Меховського не має річних статей (хроніка, не літопис), але в даному випадку немає сумніву щодо дати, оскільки одразу після процитованого оповідання йде запис: «Того ж 1399 року померла королева Ядвіга».

Незалежної від Длугоша інформації про подію Меховський не мав (і звідки їй узятись через 120 років?).

В цілому в обох книгах Меховський подав сильне скорочення Длугоша, намагаючись видобути з його історичного роману фактичний бік події.